4 giờ 45 phút
Đó là con số hiện lên trên chiếc đồng hồ Garmin khi tôi bước qua vạch đích. Đối với một vận động viên chuyên nghiệp hay những người bạn elite runner của tôi, con số này có thể chẳng là gì, thậm chí là một thất bại so với mục tiêu "Sub 4" (dưới 4 giờ) mà tôi đã vạch ra trong những bảng tính Excel chi tiết suốt ba tháng qua. Nhưng ngay khoảnh khắc ấy, khi đôi chân cứng đờ như gỗ đá và mồ hôi ướt đẫm làm cay xè đôi mắt, tôi lại thấy con số ấy rực rỡ hơn bất kỳ dòng code hoàn hảo nào tôi từng viết.
Tôi là một kỹ sư công nghệ. Công việc của tôi là tìm kiếm logic, tối ưu hóa hệ thống và giải quyết các lỗi phần mềm (bug). Cuộc sống của tôi thường được lập trình theo những trật tự nhất định: input và output. Nhưng chạy bộ, và đặc biệt là cự ly Marathon 42km này, đã dạy cho tôi một bài học sâu sắc rằng: Cuộc đời không vận hành như một cỗ máy, và bản thân con người không phải lúc nào cũng tuân theo những thuật toán định sẵn.
Khởi đầu của sự ngạo nghễ
Buổi sáng hôm ấy trời rất đẹp. Không khí se lạnh của lúc 4 giờ sáng, tiếng bước chân rầm rập của hàng nghìn người tạo nên một bản hòa âm của hy vọng và sức sống. 21km đầu tiên trôi qua như một giấc mơ. Pace (tốc độ) của tôi ổn định, nhịp tim nằm trong vùng an toàn, hơi thở đều đặn như một chiếc máy đếm nhịp.
Lúc đó, cái tôi của một kẻ hay suy tưởng trỗi dậy. Tôi nghĩ về triết học của Nietzsche, về ý chí hùng cường. Tôi cảm thấy mình đang kiểm soát hoàn toàn cơ thể này, con đường này. Tôi nhìn những người đang thở dốc bên đường với một chút cảm thông pha lẫn sự tự mãn kín đáo. "Mọi thứ đều nằm trong tầm kiểm soát," tôi tự nhủ, giống như khi tôi deploy một tính năng mới lên server mà không gặp bất kỳ sự cố nào.
Nhưng cuộc đời, và cả đường chạy marathon, luôn biết cách dạy cho ta sự khiêm tốn vào lúc ta ít ngờ tới nhất.
Cú vấp của định mệnh
Km thứ 28. Một cơn nhói buốt chạy dọc từ bắp chuối lên tận đùi sau chân phải. Vâng, đó là chuột rút (Cramp).
Nó không báo trước. Nó không cho tôi cơ hội thương lượng. Đang sải bước tự tin, tôi buộc phải khựng lại, đứng chôn chân giữa đường. Cơn đau thắt lại như có ai đó đang vặn xoắn từng thớ cơ. Mọi tính toán về thời gian, về thành tích, về vinh quang sụp đổ trong tích tắc.
Từ trạng thái "flow" tuyệt vời, tôi rơi tõm xuống hố sâu của sự bất lực. Những người mà tôi vừa vượt qua lúc nãy, giờ lần lượt lướt qua tôi. Có người vỗ vai động viên, có người chỉ tập trung vào từng hơi thở của họ. Tôi còn lại một mình với cơn đau và 14km đằng đẵng phía trước.
Đó là lúc "con người bên trong" – cái phần Nam sâu sắc và nội tâm trỗi dậy mạnh mẽ nhất. Trong đau đớn, tôi nhớ đến một câu trong đạo Phật: "Đau đớn là điều không thể tránh khỏi, nhưng đau khổ là sự lựa chọn". Cơ thể tôi đang đau, đó là thực tế vật lý. Nhưng tâm trí tôi có đau khổ hay không, có dằn vặt vì mục tiêu không thành hay không, đó là do tôi chọn.
Cuộc đối thoại nội tâm
Tôi bắt đầu đi bộ. Cố gắng chạy lại, rồi lại đau, lại đi bộ. Một cuộc đấu tranh nội tâm dữ dội diễn ra.
“Bỏ cuộc đi Nhân, mày là kỹ sư, mày kiếm sống bằng trí óc, đâu cần hành hạ thân xác thế này?” – Một giọng nói thì thầm.
“Nhưng nếu bỏ cuộc bây giờ, thì những trang sách triết học mày đọc, những lần mày nói về ý nghĩa của sự kiên trì, tất cả chỉ là lý thuyết sáo rỗng sao?” – Một giọng nói khác phản biện.
Tôi nhận ra rằng, chạy bộ cũng giống như hành trình của một đời người thu nhỏ. Có những giai đoạn ta thăng hoa, thuận lợi, ta tưởng mình là trung tâm vũ trụ. Nhưng rồi biến cố ập đến – có thể là thất nghiệp, đổ vỡ, hay bệnh tật – giống như cơn chuột rút này vậy. Lúc đó, ta không thể cưỡng cầu, không thể dùng sức mạnh hay sự thông minh để lướt qua nhanh chóng.
Ta chỉ có thể chấp nhận.
Tôi học cách chấp nhận cơn đau như một người bạn đồng hành bất đắc dĩ. Tôi không còn nhìn đồng hồ để tính toán pace nữa. Tôi chuyển sang lắng nghe cơ thể. Tôi xoa bóp bắp chân, uống từng ngụm nước điện giải nhỏ, và tự nhủ: "Chỉ cần không dừng lại. Chậm cũng được, đi bộ cũng được, lết cũng được. Chỉ cần hướng về phía trước."
Đó là một trải nghiệm mang tính thiền định. Khi cái đích thành tích (Sub 4) tan biến, tôi tìm thấy một cái đích khác ý nghĩa hơn: Sự trọn vẹn của trải nghiệm. Tôi bắt đầu quan sát kỹ hơn những gì xung quanh. Ánh nắng ban mai xuyên qua kẽ lá, giọt mồ hôi mặn chát trên môi, và cả khuôn mặt nhăn nhó nhưng đầy quyết tâm của những người chạy khác. Chúng tôi, những con người xa lạ, kết nối với nhau không phải bằng sự thành công, mà bằng sự đồng cảm trong nỗi đau thể chất.
Về đích trong sự không hoàn hảo
Những kilomet cuối cùng là cuộc chiến của ý chí thuần túy. Hai chân tôi nặng như đeo chì. Mỗi bước chạy là một lần cắn răng. Nhưng kỳ lạ thay, tâm trí tôi lại bình yên đến lạ. Tôi không còn là chàng kỹ sư đang lo lắng về deadline, tôi chỉ là một sinh vật bé nhỏ đang nỗ lực di chuyển trong vũ trụ bao la này.
Vạch đích hiện ra. Tiếng hò reo, tiếng nhạc, và cái cổng chào màu xanh quen thuộc.
4 tiếng 45 phút
Tôi nhận tấm huy chương, lê đôi chân đau nhức về khu vực nghỉ ngơi và ngồi bệt xuống cỏ. Không có kỷ lục cá nhân (PB) nào được phá vỡ hôm nay. Nhưng một giới hạn trong tâm thức đã được nới rộng.
Tôi đã học được cách yêu thương bản thân mình ngay cả khi nó không hoàn hảo nhất, yếu đuối nhất. Tôi học được rằng, đôi khi đích đến không quan trọng bằng cách ta đối mặt với những "cơn chuột rút" giữa đường. Sự kiên cường không phải là không bao giờ gục ngã, mà là dám lết đi với đôi chân đau đớn để hoàn thành những gì mình đã bắt đầu.
Hôm nay, Nhân không chỉ là một kỹ sư chạy bộ. Nhân là một người đã dám sống trọn vẹn với cả niềm vui và nỗi đau.
Và có lẽ, đó mới là ý nghĩa thực sự của đời sống. Chúng ta không đi tìm một cuộc đời không có nỗi buồn hay vấp ngã, mà chúng ta đi tìm năng lực để chuyển hóa những trải nghiệm đó thành chất liệu để tâm hồn thêm sâu sắc và rộng lớn.
Hà Nội, một ngày mùa thu nắng đẹp sau giải chạy.